کد مطلب:47177 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:138

گنجینه پرسمان » قرآن

خداوند در قرآن دربارة صبر بر مصيبت چه ميفرمايد؟

صبر به معناي شكيبايي ورزيدن، يكي از واژههاي كليدي قرآن و يكي از اخلاق حسنهاي است كه در قرآن، به آن سفارش شده است و صابران نيز مورد تشويق قرار گرفتهاند. در قرآن مجيد، حدود هفتاد بار از صبر، سخن به ميان آمده است. در روايتي از رسولخدا9 آمده است: صبر بر سه قسم است: صبر در مصيبت، صبر در طاعت و صبر در معصيت. و هر كس بر مصيبتي صبر كند، تا با خوشي، آن را بگذراند، خداوند برايش سيصد درجه مينويسد كه ما بين هر درجه تا درجه ديگر، به قدر ما بين آسمان و زمين باشد....(الميزان، علامه طباطبايي;، ترجمة موسوي همداني، ج 11، ص 479.)

صبر بر مصيبت، يعني پايداري در برابر حوادث ناگوار و عدم خودباختگي و شكست روحي و ترك جزع و فزع (ناله و زاري)

در آيه 35 سورة حج، يكي از صفات مخبتين (فروتنان و تواضعكنندگان)، صبر بر مصيبت شمرده شده و در آيه 156 سورة بقره آمده است كه صابرين كساني هستند كه چون مصيبتي به آنان رسد، ميگويند: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّـآ إِلَيْهِ رَ َجِعُون. علامه طباطبايي; ذيل اين آيه ميفرمايند: البته معلوم است كه مراد به إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّـآ إِلَيْهِ رَ َجِعُون، صِرف تلفظ به اين الفاظ، بدون توجه به معناي آن نيست و حتّي با گفتن و صِرف توجه به معنا هم نيست، بلكه بايد به حقيقت معنايش ايمان داشت، به اينكه آدمي مملوك خدا است و مالكيت خدا، به حقيقت ملك است، و اينكه دوباره بازگشتنش به سوي مالكش ميباشد; اينجا است كه بهترين صبر تحقق پيدا ميكند، آن صبري كه ريشه و منشأ هر جزع و تأسفي را در دل ميسوزاند و قطع ميكند و چرك غفلت را از صفحة دل ميشويد.(الميزان، علامه طباطبايي;، ترجمة موسوي همداني، ج 1، ص 532.)

به هر حال مسلّم است كه اگر انسان، خداوند را مالك حقيقي همه چيز بداند، ديگر معنا ندارد كه از مصايبي كه به واسطة از دست دادن مال و جان نصيب انسان ميشود، متأثر شود، چون خداوندي كه مالك است، حقّ دارد و ميتواند در ملك خويش هرگونه تصرّفي بكند.

در تفسير مجمعالبيان ميخوانيم: در حديث آمده است: كسي كه هنگام مصيبت إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّـآ إِلَيْهِ رَ َجِعُون بگويد، خداوند مصيبت او را جبران ميكند و عاقبت وي را نيكو ميگرداند و بر آن مصيبت، عوض شايستهاي كه موجب خشنودي انسان گردد، قرار ميدهد.(ترجمه تفسير مجمعالبيان، شيخ ابوعليالفضلبنالحسنالطبرسي، ج 2، ص 129، 1360 ش، انتشارات فراهاني، تهران.)

همچنين در قرآن آمده است: هيچ مصيبتي در زمين و در جانهاي شما نميرسد، مگر آنكه قبل از آنكه آن را برسانيم، در كتابي نوشته بوديم... . (حديد، 22) اين آيه، همة حوادث را مستند به قضا و قدري ميداند كه از پيش تعيين شده است، لذا نه تأسف از نرسيدن چيزي معنا دارد و نه خوشحالي از رسيدن آن. در آية ديگري نيز به اين مطلب اشاره شده است: آنچه مصيبت ميرسد به اذن خدا ميرسد و كسي كه به خدا ايمان داشته باشد، خدا قلبش را هدايت ميكند. (تغابن، 11) اين از فوايد معنوي صبر بر مصيبت است، زيرا صبر بر مصيبت، هم فايده دنيوي دارد كه طبق آية 17 سورة لقمان، صبر سبب عزم و عظمت ميشود و هم فايدة اخروي دارد كه آية 10 سورة زمر به اين مطلب اشاره دارد: صابران، اجر خود را به تمام و كمال و بدون حساب خواهند گرفت و هم فايدة معنوي دارد: ريشة ايمان، صبر و شكيبايي در مقابل مشكلات است و نقش آن در معنويات انسان، همچون نقش سر است در برابر تن.(تفسير نمونه، آيةالله مكارم شيرازي و همكاران، ج 17، ص 308، دارالكتب الاسلامية.)